Risperidon z MECT – przełom w terapii schizofrenii?

Czy połączenie risperidonu i MECT zmienia perspektywę leczenia schizofrenii?

Schizofrenia to poważne zaburzenie psychiczne charakteryzujące się zaburzeniami poznawczymi oraz objawami pozytywnymi i negatywnymi, które znacząco wpływają na funkcjonowanie społeczne pacjentów i stanowią istotne obciążenie zarówno dla rodzin, jak i całego społeczeństwa. W praktyce klinicznej powszechnie stosowane są leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji, takie jak risperidon, które regulują ekspresję neuroprzekaźników, w tym serotoniny i dopaminy, łagodząc objawy kliniczne. Jednak farmakoterapia ma pewne ograniczenia – cykl leczenia jest stosunkowo długi, wiąże się z działaniami niepożądanymi (takimi jak zmęczenie psychiczne czy otyłość), a po odstawieniu leku istnieje duże ryzyko nawrotu choroby.

Modyfikowana terapia elektrowstrząsowa (MECT) jest szeroko uznaną metodą leczenia zaburzeń psychicznych. Technika ta polega na podawaniu odpowiedniej dawki środka zwiotczającego mięśnie podczas zabiegu w znieczuleniu ogólnym, co zmniejsza motoryczne objawy napadu i poprawia tolerancję leczenia. W ostatnich latach badacze coraz częściej skupiają się na skuteczności łączenia farmakoterapii z MECT w leczeniu zaburzeń psychicznych. “Potwierdziliśmy, że połączenie konwencjonalnych leków z MECT ma znaczący wpływ na leczenie schizofrenii” – piszą autorzy wcześniejszych badań. Inne badania wykazały, że połączenie risperidonu i aripiprazolu z MECT w leczeniu schizofrenii jest korzystniejsze dla poprawy i promowania pamięci i funkcji poznawczych pacjentów.

Mimo licznych badań potwierdzających skuteczność i bezpieczeństwo podejścia łączonego, wciąż brakuje szczegółowych analiz dotyczących efektywności i bezpieczeństwa monoterapii risperidonem w połączeniu z MECT w leczeniu schizofrenii. Czy taka kombinacja może przynieść lepsze rezultaty niż stosowanie samego leku? Jakie mechanizmy neurobiologiczne mogą odpowiadać za potencjalne korzyści terapeutyczne?

Jak przeprowadzono badanie? Poznaj kluczowe kryteria i metody

W retrospektywnym badaniu kohortowym przeprowadzonym w Trzecim Szpitalu Prowincji Heilongjiang w Chinach analizowano przypadki pacjentów ze schizofrenią, którzy otrzymywali monoterapię risperidonem lub risperidon w połączeniu z MECT w okresie od czerwca 2022 do października 2024 roku. Pacjentów przydzielono w stosunku 1:1 do grupy Risperidonu oraz grupy Risperidon & MECT, dopasowując ich pod względem wieku, płci, BMI, czasu trwania choroby, poziomu wykształcenia, historii rodzinnej schizofrenii i stanu cywilnego. Protokół badania został zatwierdzony przez Komisję Etyczną Trzeciego Szpitala Prowincji Heilongjiang (numer zatwierdzenia 2025012; 16 czerwca 2025 r.). Ze względu na retrospektywny charakter badania i wykorzystanie anonimizowanych danych klinicznych, wymóg świadomej zgody został zniesiony zgodnie z przepisami krajowymi i Deklaracją Helsińską.

Do badania włączono pacjentów spełniających kryteria diagnostyczne schizofrenii, w wieku 18-65 lat, z wynikiem w skali PANSS (Positive and Negative Symptom Scale) ≥ 60 punktów, którzy otrzymywali ciągłe leczenie przez ponad trzy miesiące i posiadali kompletne dane kliniczne. Wykluczono osoby z historią innych zaburzeń psychicznych lub chorób neurodegeneracyjnych (zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zespół stresu pourazowego, zaburzenia somatoformiczne, upośledzenie umysłowe i organiczne zaburzenia psychiczne itp.), leczonych stymulacją magnetyczną przezczaszkową (TMS), z uzależnieniami (w tym od alkoholu i niedozwolonych substancji; silne używanie nikotyny odnotowywano osobno), z nowotworami złośliwymi, poważnymi chorobami fizycznymi, ciężkimi chorobami organicznymi mózgu, ciężkimi chorobami układu krążenia oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią.

W grupie otrzymującej sam risperidon pacjentom podawano lek (specyfikacja: 1mg/tabletka, Yangsen Pharmaceutical Co., Ltd., Xi’an, Chiny) w dawce początkowej 1 mg/dzień, zwiększanej o 1 mg co 1-2 dni, osiągając dawkę terapeutyczną 4-6 mg w ciągu dwóch tygodni (maksymalna dawka dobowa ≤ 6 mg). W grupie Risperidon & MECT, oprócz farmakoterapii, pacjenci otrzymywali zabiegi MECT. Procedura obejmowała sześciogodzinny post przed zabiegiem, opróżnienie jelit i pęcherza, monitorowanie funkcji życiowych oraz dożylne podanie 2-4 mg/kg propofolu (Jiangsu Nhwa Pharmaceutical Co., Ltd, Chiny) i 0,5 mg atropiny (Henan Runhong Pharmaceutical Co., Ltd, Chiny). Po zaniku odruchu rzęskowego i unieruchomieniu gałki ocznej podawano dożylnie 50-80 mg chlorku sukcynylocholiny (0,2%) (Xi’an Hanfeng Pharmaceutical Co., Ltd. Chiny). Gdy oddech pacjenta stawał się płytszy lub wolniejszy, stosowano maskę tlenową do sztucznego oddychania. Po zakończeniu drżenia pęczka mięśni kończyn maskę tlenową usuwano i wkładano ochraniacz na usta przed rozpoczęciem MECT.

Elektrody systemu Thymatron IV umieszczano po obu stronach czoła. Ustawienia urządzenia były standaryzowane w następujący sposób: impedancja <1500 Ω, częstotliwość impulsów 30 Hz, a czas trwania ciągu impulsów wynosił trzy sekundy. Początkowy ładunek bodźca szacowano przy użyciu metody połowy wieku, a następnie miareczkowano o 5-10% między sesjami zgodnie z adekwatnością napadu i odpowiedzią kliniczną. Zabiegi wykonywano trzy razy w tygodniu (poniedziałek/środa/piątek) w odstępach 48-72 godzin podczas fazy ostrej. Każdy pacjent otrzymał łącznie 8-12 sesji (mediana 10; IQR 9-12) w ciągu około 3-4 tygodni (mediana 3,5 tygodnia). W okresie badania nie stosowano podtrzymującej terapii elektrowstrząsowej.

Głównym punktem końcowym badania było złagodzenie objawów oceniane na podstawie skali PANSS. Ocena obejmowała wynik całkowity (maksymalnie 210 punktów), 7-elementową skalę objawów pozytywnych PANSS (maksymalnie 49), 7-elementową skalę objawów negatywnych PANSS (maksymalnie 49) i 16-elementową skalę ogólnej psychopatologii PANSS (maksymalnie 112). Wyższy wynik wskazywał na cięższą schizofrenię.

Drugorzędne punkty końcowe obejmowały pomiar funkcji poznawczych za pomocą testu sortowania kart Wisconsin (WCST), który oceniał liczbę ukończonych kategorii, błędów nieperseweracyjnych, błędów perseweracyjnych i poprawnych odpowiedzi. Lepsza funkcja poznawcza była wskazywana przez więcej ukończonych kategorii i poprawnych odpowiedzi oraz mniej błędów perseweracyjnych i nieperseweracyjnych.

Badano również biomarkery, w tym białko kwaśne włókienkowe gleju (GFAP) i czynnik neurotroficzny pochodzenia mózgowego (BDNF). Pobierano krew żylną na czczo (4 ml), pozostawiano do skrzepnięcia w temperaturze pokojowej przez 30 minut, a następnie wirowano przy 1500 × g przez 10-15 minut. Surowicę porcjowano i przechowywano w temperaturze -80°C do czasu analizy, unikając więcej niż jednego cyklu zamrażania-rozmrażania. Stężenia GFAP i BDNF oznaczano za pomocą zestawów ELISA typu sandwich z podwójnym przeciwciałem (Wuhan BOSTER Biotechnology Co., Ltd., Wuhan, Chiny) zgodnie z instrukcjami producenta. Próbki, standardy i kontrole jakości analizowano w duplikatach, najlepiej na tej samej płytce, i odczytywano przy 450 nm z referencją 570 nm. Krzywe kalibracyjne generowano przy użyciu czterostopniowego modelu logistycznego po odjęciu tła, z akceptowalnymi stężeniami wstecznie obliczonymi w granicach ±15% wartości nominalnych (±20% przy LLOQ).

Dla GFAP granica wykrywalności (LOD) wynosiła 0,05 ng/ml, dolna granica oznaczalności (LLOQ) 0,156 ng/ml, górna granica oznaczalności (ULOQ) 10,0 ng/ml, a zakres krzywej standardowej 0,156-10,0 ng/ml (osiem standardów). Współczynniki zmienności wewnątrz- i międzyanalitycznej wynosiły ≤ 8% (mediana 4,8%) i ≤ 12% (mediana 7,1%); odzysk wynosił 92-105% (0,8 i 4,0 ng/ml), a liniowość rozcieńczenia r² ≥ 0,995. Mediany wartości GFAP w surowicy (1,5-2,7 ng/ml) mieściły się w zakresie oznaczalnym, więc rutynowe rozcieńczanie nie było konieczne. Dla BDNF LOD wynosiła 0,20 ng/ml, LLOQ 1,0 ng/ml, ULOQ 80,0 ng/ml, a zakres krzywej standardowej 1,0-80,0 ng/ml (1, 2, 5, 10, 20, 40, 80 ng/ml). Współczynniki zmienności wewnątrz- i międzyanalitycznej wynosiły ≤ 8% (mediana 5,2%) i ≤ 12% (mediana 8,6%); odzysk wynosił 90-108% (5 i 20 ng/ml), a liniowość rozcieńczenia r² ≥ 0,995. Mediany stężeń BDNF w surowicy (19-28 ng/ml) mieściły się w zakresie oznaczalnym; rozcieńczenie 1:2 stosowano dla próbek z wysokiego zakresu w celu zminimalizowania efektów matrycy. Płytki akceptowano tylko wtedy, gdy wyniki kontroli jakości mieściły się w zdefiniowanych wcześniej zakresach, a dopasowanie krzywej kalibracyjnej wynosiło r² ≥ 0,99.

Dodatkowo monitorowano występowanie zdarzeń niepożądanych, takich jak przejściowe bóle głowy, zaparcia, zawroty głowy, zaburzenia pamięci, nudności i wymioty.

Przestrzeganie leczenia monitorowano przez cały okres leczenia indeksowego poprzez przegląd dokumentacji medycznej, dziennych dzienników pielęgniarskich i kart podawania leków. W przypadku MECT przestrzeganie weryfikowano za pomocą dzienników obecności dla każdej zaplanowanej sesji. Przedwczesne przerwanie zostało zdefiniowane a priori jako zaprzestanie przyjmowania risperidonu przez ≥ 7 kolejnych dni lub opuszczenie ≥ 2 kolejnych sesji MECT; słabe przestrzeganie zdefiniowano jako przyjmowanie < 80% przepisanych dawek risperidonu lub uczestniczenie w < 80% zaplanowanych sesji MECT. W okresie indeksowym nie dopuszczano żadnych zmian ratunkowych nakazanych protokołem.

Analizy statystyczne przeprowadzono w SPSS 25.0 (IBM, Armonk, NY). Rozkłady danych oceniano za pomocą testu Shapiro-Wilka, a jednorodność wariancji za pomocą testu Levene’a. Do porównań między grupami zmiennych ciągłych stosowano test t-Studenta, gdy spełnione były warunki normalności i homoscedastyczności, a w przeciwnym razie test sumy rang Wilcoxona. Do porównań wewnątrzgrupowych (przed/po) stosowano test t dla prób zależnych, gdy założenia były spełnione, a w przeciwnym razie test znaków rangowanych Wilcoxona. Zmienne kategoryczne porównywano za pomocą testu chi-kwadrat lub dokładnego testu Fishera, stosownie do sytuacji. Wszystkie testy były dwustronne z α=0,05. Wyniki przestrzegania i przerwania leczenia podsumowano opisowo.

Jakie korzyści przynosi terapia łączona?

Wyniki badania wykazały, że w grupie 180 pacjentów (91 mężczyzn, 50,6%) w wieku 18-65 lat (mediana 42 lata) nie było istotnych statystycznie różnic w charakterystyce podstawowej między obiema grupami. Żaden z uczestników nie przerwał przedwcześnie przyjmowania risperidonu ani MECT, a wszyscy pacjenci z grupy Risperidon & MECT ukończyli zaplanowany kurs MECT (8-12 sesji w ciągu około 3-4 tygodni) bez opuszczonych sesji. Według kart podawania leków, przestrzeganie zaleceń dotyczących risperidonu w szpitalu wynosiło 100%. Dzienniki obecności wskazywały, że wszyscy pacjenci przydzieleni do grupy Risperidon & MECT ukończyli zaplanowany kurs MECT (8-12 sesji w ciągu około 3-4 tygodni) bez opuszczonych sesji.

W odniesieniu do głównego punktu końcowego, przed leczeniem nie stwierdzono istotnej różnicy w wynikach ogólnej psychopatologii PANSS, PANSS-pozytywnej i PANSS-negatywnej między obiema grupami. Po leczeniu wyniki ogólnej psychopatologii PANSS, PANSS-pozytywnej i PANSS-negatywnej w obu grupach zmniejszyły się w porównaniu z wynikami przed leczeniem i były znacznie niższe w grupie Risperidon & MECT niż w grupie Risperidon.

Co szczególnie interesujące, przed leczeniem nie stwierdzono istotnej różnicy w liczbie ukończonych kategorii, błędów nieperseweracyjnych, błędów perseweracyjnych i poprawnych odpowiedzi między obiema grupami w teście WCST. Po leczeniu w obu grupach zaobserwowano wzrost liczby ukończonych kategorii i poprawnych odpowiedzi w porównaniu z wynikami przed leczeniem, podczas gdy wyniki błędów nieperseweracyjnych i perseweracyjnych zmniejszyły się. Liczba błędów nieperseweracyjnych w grupie Risperidon & MECT była niższa, a liczba poprawnych odpowiedzi wyższa niż w grupie Risperidon.

“Te zmiany w WCST – mniej błędów nieperseweracyjnych i więcej poprawnych odpowiedzi – są zgodne z poprawą kontroli wykonawczej, w tym elastyczności poznawczej, aktualizacji pamięci roboczej i podtrzymanej uwagi” – podkreślają badacze.

Przed leczeniem obie grupy nie różniły się istotnie pod względem poziomu GFAP i BDNF w surowicy. Po leczeniu poziom GFAP w surowicy w obu grupach obniżył się w porównaniu z poziomem przed leczeniem i był znacznie niższy w grupie Risperidon & MECT. Natomiast poziom BDNF wzrósł w porównaniu z poziomem przed leczeniem i był znacznie wyższy w grupie Risperidon & MECT w porównaniu z grupą Risperidon. Co istotne, częstość występowania i całkowita liczba zdarzeń niepożądanych były porównywalne w obu grupach.

Czy profil bezpieczeństwa i mechanizmy działań ubocznych są zadowalające?

Badanie to wykazało, że risperidon w połączeniu z MECT był związany z większą poprawą we wszystkich domenach PANSS i wynikach WCST w porównaniu z samym risperidonem, podczas gdy ogólny profil bezpieczeństwa był porównywalny między grupami. Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi badaniami i potwierdzają, że połączenie risperidonu i MECT może poprawić objawy i funkcje poznawcze u pacjentów ze schizofrenią.

Taki efekt można wyjaśnić synergistycznym działaniem obu komponentów: risperidon może zmniejszyć nadmierną aktywność dopaminergiczną w układzie limbicznym śródmózgowia, łagodząc w ten sposób halucynacje i urojenia, podczas gdy MECT może wywołać zmiany elektrofizjologiczne w mózgu, wpływając na uwalnianie neuroprzekaźników i plastyczność neuronalną.

Szczególnie istotny jest wzorzec WCST zaobserwowany w badanej kohorcie – więcej poprawnych odpowiedzi przy mniejszej liczbie błędów nieperseweracyjnych – który odwzorowuje podstawowe funkcje wykonawcze, w tym elastyczność poznawczą (zmianę zestawu), rozwiązywanie problemów/utrzymanie celu, aktualizację pamięci roboczej i podtrzymaną uwagę. W realnym świecie, zyski w tych domenach powinny ułatwić codzienne rozwiązywanie problemów (np. planowanie i wykonywanie zadań wieloetapowych), adaptacyjną zmianę strategii, gdy rutyny lub zasady ulegają zmianie (np. harmonogramy oddziałów lub wymagania miejsca pracy), oraz bardziej konsekwentne zaangażowanie w rehabilitację, działania zawodowe i społeczne.

Wcześniejsze badania wykazały związek między wynikami WCST a zdolnością funkcjonalną i uczestnictwem w społeczności osób ze schizofrenią. Zatem, poza redukcją objawów, dane z tego badania sugerują, że risperidon plus MECT może przekładać się na znaczącą poprawę w codziennym funkcjonowaniu zależnym od funkcji wykonawczych, co wymaga potwierdzenia w przyszłych badaniach.

Jakie wyzwania i kierunki dalszych badań wskazują wyniki?

Wyniki badania pokazały również, że kombinacja risperidonu i MECT może lepiej poprawić poziomy GFAP i BDNF u pacjentów ze schizofrenią. W przypadku pacjentów ze schizofrenią, GFAP służy jako biomarker nieprawidłowej aktywacji komórek glejowych. Badania pokazują również, że schizofrenia wiąże się z niższymi poziomami BDNF, który odgrywa kluczową rolę w przeżyciu, różnicowaniu i plastyczności synaptycznej neuronów.

Risperidon i MECT mogą hamować nadmierną aktywację komórek glejowych poprzez różne mechanizmy. Risperidon może pośrednio wpływać na funkcję komórek glejowych poprzez regulację układu neuroprzekaźników, podczas gdy MECT może bezpośrednio działać na komórki mózgowe, zmniejszając reakcję stresową komórek glejowych, a tym samym obniżając poziom GFAP. Jednocześnie terapia kombinowana może skuteczniej stymulować endogenną produkcję BDNF w mózgu. Zmiany neurofizjologiczne wywołane przez MECT mogą promować uwalnianie BDNF z neuronów, podczas gdy risperidon utrzymuje ten podwyższony stan, odgrywając tym samym pozytywną rolę w naprawie neuronów i poprawie funkcji.

Chociaż MECT jest powszechnie stosowaną metodą leczenia psychiatrycznego o znaczących zaletach w poprawie skuteczności i rozszerzaniu wskazań, metoda ta nadal ma pewne ograniczenia. Mimo że metody stymulacji elektrycznej są stopniowo optymalizowane i ulepszane, niektórzy pacjenci mogą nadal doświadczać dyskomfortu, takiego jak bóle głowy, zaparcia, zawroty głowy, zaburzenia pamięci, nudności i wymioty.

Wyniki tego badania nie wykazały statystycznie istotnej różnicy w całkowitej liczbie zdarzeń niepożądanych między obiema grupami. Jednak 26,7% pacjentów w grupie Risperidon & MECT doświadczyło zdarzeń niepożądanych, nieco więcej niż 17,8% w grupie Risperidon. Wyniki te podkreślają potrzebę dalszego zmniejszania częstości występowania zdarzeń niepożądanych.

Z perspektywy mechanistycznej, nieco wyższa częstość występowania łagodnych zdarzeń niepożądanych w grupie MECT może być wiarygodnie przypisana zarówno czynnikom neurofizjologicznym, jak i anestetycznym. Krótka stymulacja elektryczna w znieczuleniu ogólnym przejściowo zwiększa pobudliwość korową i wywołuje szeroką depolaryzację neuronów, której towarzyszą szybkie zmiany w przekaźnictwie glutaminergicznym i GABAergicznym oraz krótkotrwałe zmiany w przepływie krwi w mózgu i metabolizmie.

Te ostre zaburzenia mogą objawiać się jako ponapadowy ból głowy, zawroty głowy i przejściowa niewydolność poznawcza u podatnych pacjentów. Ponadto, leki okołozabiegowe mogą przyczyniać się do samoograniczających się zdarzeń niepożądanych: propofol może powodować krótkie epizody hipotensji lub bezdechu pomimo swoich właściwości przeciwwymiotnych i przeciwdrgawkowych; sukcynylocholina może powodować bóle mięśniowe i rzadkie wahania autonomiczne; a premedykacja przeciwcholinergiczna (np. atropina) może zwiększyć prawdopodobieństwo zaparć lub przejściowej tachykardii.

Dlatego przyszłe badania powinny skupić się na eksploracji stosowania leków anestetycznych przy jednoczesnym utrzymaniu efektów sedacyjnych w leczeniu MECT. Ponadto, sugeruje się, że dostosowanie szerokości impulsu może pomóc zmniejszyć zaburzenia poznawcze u pacjentów. Zaburzenia pamięci są odwracalne, a wraz z naprawą neuronów, wraz z poprawą stanu, funkcja pamięci ulegnie poprawie.

Badanie Yanga i współpracowników wykazało, że MECT jest czynnikiem ryzyka szpitalnego zapalenia płuc u pacjentów ze schizofrenią. Jednak w tym badaniu nie zaobserwowano żadnego zapalenia płuc, co może być związane z wielkością próby. Obecnie nie jest jasne, czy te niepożądane reakcje są związane z chorobą fizyczną pacjenta. Dlatego istnieje potrzeba badania przesiewowego pacjentów przed zastosowaniem kombinowanego leczenia risperidonem i MECT, aby wyjaśnić, czy pacjent spełnia zasady leczenia MECT. Należy podjąć zindywidualizowane środki leczenia dla różnych pacjentów, zapewniając wsparcie psychologiczne i poprawiając przestrzeganie zaleceń terapeutycznych.

Badana kohorta dostarcza zintegrowanych dowodów dotyczących objawów, funkcji poznawczych i markerów neurobiologicznych dla konkretnej kombinacji risperidonu i MECT. Mediana całkowitego wyniku PANSS poprawiła się z 86 (IQR 75-97) do 53 (49-58) przy terapii kombinowanej w porównaniu z 88 (79-102) do 62 (58-68) przy samym risperidonie, a WCST wykazał mniej błędów nieperseweracyjnych i więcej poprawnych odpowiedzi po terapii kombinowanej. Równolegle, GFAP w surowicy zmniejszył się, a BDNF wzrósł bardziej znacząco w grupie kombinowanej, co sugeruje tłumienie astrogleju i wsparcie neurotroficzne, które mogą leżeć u podstaw korzyści klinicznych. Co godne uwagi, korzyści te osiągnięto bez statystycznie istotnego wzrostu zdarzeń niepożądanych (26,7% vs 17,8%, P=0,151), co wspiera kliniczną stosowalność dodania MECT do risperidonu przy rutynowym monitorowaniu.

Do mocnych stron tego badania należą: (i) projekt dopasowania 1:1 dla kluczowych zmiennych wyjściowych (wiek, płeć, BMI, czas trwania, wykształcenie, historia rodzinna, stan cywilny) poprawiający wewnętrzną porównywalność; (ii) standaryzowane podawanie MECT (urządzenie, umieszczenie elektrod, impedancja <1500 Ω, 30 Hz, czas trwania bodźca trzy sekundy, dawkowanie oparte na wieku) zwiększające odtwarzalność; (iii) wielowymiarowe wyniki obejmujące PANSS, WCST i GFAP/BDNF w surowicy, łączące zmianę kliniczną z wiarygodnymi mechanizmami biologicznymi; oraz (iv) pełne przestrzeganie protokołu dotyczącego risperidonu i zaplanowanych sesji MECT podczas kursu indeksowego, minimalizujące błąd wynikający z przerwania leczenia.

Badanie ma jednak pewne ograniczenia. Po pierwsze, była to jednoośrodkowa analiza retrospektywna z stosunkowo małą wielkością próby, co może ograniczać możliwość uogólnienia wyników. Po drugie, aby zminimalizować czynniki zakłócające, włączono tylko pacjentów w wieku 18-65 lat, potencjalnie ograniczając zastosowanie do młodszych lub starszych populacji. Po trzecie, częstotliwość sesji MECT była ustalona bez indywidualnego dostosowania, co może zwiększać ryzyko niepotrzebnych skutków ubocznych u pacjentów, którzy mogliby skorzystać z niższej intensywności leczenia. Wreszcie, wysokiej jakości, wieloośrodkowe badania z większymi i bardziej zróżnicowanymi kohortami oraz przedłużoną obserwacją są uzasadnione w celu walidacji długoterminowych efektów risperidonu w połączeniu z MECT na wyniki poznawcze, bezpieczeństwo sercowo-naczyniowe i inne punkty końcowe kliniczne.

Przyszłe badania powinny również oceniać zapobieganie nawrotom, powrót do zdrowia funkcjonalnego i trwałość poprawy funkcji poznawczych, zawierać predefiniowane analizy podgrup (np. profile dominujące objawów negatywnych vs niedominujące, status oporności na leczenie i przedziały wiekowe) w celu zbadania heterogeniczności odpowiedzi na leczenie oraz integrować badania mechanistyczne łączące parametry napadów, schematy znieczulenia i podłużne trajektorie GFAP/BDNF. Potrzebne są również badania pragmatyczne w celu oceny efektywności kosztowej i wykonalności wdrożenia w rzeczywistym świecie.

Podsumowując, w porównaniu z monoterapią risperidonem, kombinacja risperidonu i MECT wykazała lepszą skuteczność w łagodzeniu objawów psychotycznych, poprawie funkcji poznawczych i modulowaniu ekspresji czynnika neurotroficznego w surowicy, bez zwiększenia liczby zdarzeń niepożądanych. Wyniki te wspierają potencjalną wartość integracji MECT w schematach leczenia schizofrenii przy odpowiednim monitorowaniu klinicznym. Konieczne są dalsze badania w celu wyjaśnienia podstawowych mechanizmów, określenia trwałości korzyści terapeutycznych i opracowania zindywidualizowanych strategii leczenia.

Co istotne, zaobserwowane poprawy w wynikach WCST sugerują możliwe zyski w codziennym funkcjonowaniu zależnym od funkcji wykonawczych. Przyszłe prospektywne badania powinny uwzględniać standaryzowane miary wyników funkcjonalnych, takie jak zdolność funkcjonalna i zaangażowanie zawodowe, aby zweryfikować rzeczywistą stosowalność tych ulepszeń poznawczych.

Podsumowanie

Badanie retrospektywne przeprowadzone w Trzecim Szpitalu Prowincji Heilongjiang w Chinach wykazało, że połączenie risperidonu z modyfikowaną terapią elektrowstrząsową (MECT) przynosi lepsze rezultaty w leczeniu schizofrenii niż monoterapia risperidonem. W badaniu uczestniczyło 180 pacjentów w wieku 18-65 lat, podzielonych na dwie równe grupy. Terapia łączona skuteczniej łagodziła objawy psychotyczne mierzone skalą PANSS, poprawiała funkcje poznawcze w teście sortowania kart Wisconsin oraz korzystnie modulowała biomarkery neurobiologiczne – obniżała poziom białka GFAP i podwyższała stężenie czynnika BDNF w surowicy. Mechanizm działania opiera się na synergii obu metod: risperidon redukuje nadmierną aktywność dopaminergiczną w układzie limbicznym, łagodząc halucynacje i urojenia, podczas gdy MECT wywołuje zmiany elektrofizjologiczne w mózgu, wpływając na uwalnianie neuroprzekaźników i plastyczność neuronalną. Szczególnie istotna jest poprawa funkcji wykonawczych, w tym elastyczności poznawczej i pamięci roboczej, co może przekładać się na lepsze codzienne funkcjonowanie pacjentów. Profil bezpieczeństwa terapii kombinowanej okazał się porównywalny z monoterapią – częstość zdarzeń niepożądanych wynosiła odpowiednio 26,7% i 17,8%, bez statystycznie istotnej różnicy. Najczęstsze działania niepożądane obejmowały przejściowe bóle głowy, zawroty głowy i zaburzenia pamięci. Wszyscy pacjenci w grupie kombinowanej ukończyli zaplanowany kurs 8-12 sesji MECT bez przerywania leczenia. Ograniczenia badania obejmują jednoośrodkowy charakter, retrospektywną analizę i stosunkowo małą próbę, co wskazuje na potrzebę przeprowadzenia wieloośrodkowych badań prospektywnych z dłuższym okresem obserwacji w celu potwierdzenia długoterminowych efektów terapii i oceny jej wpływu na zapobieganie nawrotom oraz powrót do zdrowia funkcjonalnego.